–
जून १५, २०२५ रोजी रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने बँक खातेधारकांना त्यांचे दीर्घकाळ निष्क्रिय असलेले खाते आणि दावा (Claim) न केलेल्या ठेवी पुन्हा सुरू करता याव्यात यासाठी नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली आहेत. यामुळे कर्जदारांना पूर्व निष्क्रिय खाते पुन्हा सुरु करण्याचे आणि अविकसित ठेव पुन्हा मिळण्याचे मार्ग अधिक सुलभ केले जात आहेत.
निष्क्रिय खाते कोणते असते ?
गेल्या १० वर्षांपासून वापरात नसलेले कोणतेही बँक खाते निष्क्रिय होते. त्याचप्रमाणे, ज्या ठेवींवर १० वर्षांपासून दावा केला गेला नाही त्या ‘दावा न केलेल्या ठेवी’ या श्रेणीत येतात. बँका अशा खात्यांचे पैसे आरबीआयच्या ‘ठेवीदार शिक्षण आणि जागरूकता’ (डीईए) निधीमध्ये हस्तांतरित करतात.
नवीन RBI गाईडलाईन्स – ३ प्रमुख बदल
१) कोणत्याही शाखेत KYC अपडेट: आता ग्राहकांना त्यांच्या खात्याच्या मूलभूत शाखेत न जाता, जेलच्या कोणत्याही शाखेत KYC अपडेट करता येईल. KYC अपडेट प्रक्रियेचे पालन करण्यासाठी बँकांनी ग्राहकांना किमान एकदा पत्राद्वारे आणि किमान तीन आगाऊ सूचना देऊन माहिती देणे आवश्यक आहे, असेही आरबीआयने म्हटले आहे.
२) Video KYC (Video-CIP) : जरी शाखेत जाणे शक्य नसेल, तरी Video KYC द्वारे घरबसल्या खातं पुन्हा सुरू करता येईल. ही सोय विशेषतः वृद्ध, परदेशातले भारतीय आणि ग्रामीण भागातील लोकांसाठी उपयुक्त ठरेल.
३) Business Correspondent (BC) कडून मदत: दुर्गम भागात राहणाऱ्या ग्राहकांसाठी, अधिकृत BC मार्फत KYC–ची सेवा देण्यास परवानगी देण्यात आली आहे.
शुल्क आणि विशेष नियम
-खाते निष्क्रिय असल्यामुळे कुठलाही दंड आकारला जाणार नाही.
-Video KYC किंवा शाखेत जाण्याबद्दल कुठलाही अतिरिक्त चार्ज नाही.
-निष्क्रिय खात्यात व्याज नियमितपणे जमा होत राहील.
हा बदल का महत्वाचा आहे?
RBI च्या अंदाजानुसार ₹७८,००० कोटींपेक्षा अधिक अविकसित ठेव सध्या बँकात आहेत. या बदलामुळे जनता अशा खात्यातून पैसे परत मिळवू शकेल आणि बँकिंग हाताळणी अधिक समावेशक होईल.
सारांश
या नवीन नियमांचा उद्देश बँकिंग प्रणाली अधिक सुलभ आणि डिजिटल बनवणे आहे असा आहे जेणेकरून ग्राहक कोणत्याही अडचणीशिवाय त्यांची जुनी बँक खाती पुन्हा सक्रिय करू शकतील. ग्राहकांच्या सोयी वाढवण्यासाठी आणि बँकांमध्ये जमा केलेल्या आणि हक्क नसलेल्या रकमेचा सक्रियपणे वापर करण्यासाठी आरबीआयचे हे पाऊल एक मोठे प्रयत्न आहे.
-टीम SWS
